રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાએ એક મોટી જાહેરાત કરતાં કહ્યું કે હવે આયાત અને નિકાસની ચુકવણી રૂપિયામાં થઈ શકશે. આ માટે નવું તંત્ર શરૂ કરવામાં આવ્યું છે. આરબીઆઈના જણાવ્યા અનુસાર, તે રૂપિયામાં આંતરરાષ્ટ્રીય બિઝનેસ સેટલમેન્ટ માટે એક મિકેનિઝમ તૈયાર કરી રહી છે, જેના માટે બેંકોએ અગાઉથી મંજૂરી લેવી પડશે.
આરબીઆઈએ એક અખબારી યાદીમાં જણાવ્યું હતું કે આદેશ તાત્કાલિક અસરથી અમલમાં આવે છે અને મિકેનિઝમ “નિકાસ પર ભાર મૂકીને વૈશ્વિક વેપારના વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવા” માટે બનાવવામાં આવી છે. સોમવારે રૂપિયો યુએસ ડોલર સામે 22 પૈસા ઘટીને 79.48 ના નવા જીવનકાળની નીચી સપાટીએ બંધ રહ્યો હતો, જે વિદેશી મજબૂત ગ્રીનબેકને નબળો પાડ્યો હતો અને સ્થાનિક ઇક્વિટી નબળી પડી હતી. જો કે, આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં ક્રૂડ ઓઈલના ભાવમાં ઘટાડાથી રૂપિયાને નુકસાન મર્યાદિત થઈ ગયું. ફોરેન એક્સચેન્જ મેનેજમેન્ટ એક્ટ, 1999 (FEMA) હેઠળ ભારતીય રૂપિયામાં ક્રોસ બોર્ડર ટ્રેડ ટ્રાન્ઝેક્શન માટેનું વ્યાપક માળખું નીચે આપેલ છે:
*ઇન્વૉઇસિંગ પ્રક્રિયા : આ વ્યવસ્થા હેઠળ તમામ નિકાસ અને આયાતને રૂપિયા (INR)માં ડિનોમિનેટ કરીને ઇન્વૉઇસ કરી શકાય છે.
*વિનિમય દર : બે વેપારી ભાગીદાર દેશોના ચલણ વચ્ચેનો વિનિમય દર બજાર દ્વારા નક્કી થઈ શકે છે.
પતાવટ: આ વ્યવસ્થા હેઠળના વ્યવસાયિક વ્યવહારોની પતાવટ આ પરિપત્રના પેરા 3 માં દર્શાવેલ પ્રક્રિયા મુજબ ભારતીય રૂપિયામાં હશે. આ મિકેનિઝમ દ્વારા આયાત કરનારા ભારતીય આયાતકારોએ ભારતીય રૂપિયામાં ચુકવણી કરવાની રહેશે, જે વિદેશી વિક્રેતા/સપ્લાયર પાસેથી માલ અથવા સેવાઓના પુરવઠા માટેના ઇન્વૉઇસ સામે પાર્ટનર કન્ટ્રીની લાયઝન બેંકના સ્પેશિયલ વોસ્ટ્રો એકાઉન્ટમાં જમા કરવામાં આવશે. આ મિકેનિઝમ દ્વારા, માલ અને સેવાઓની નિકાસ કરતા ભારતીય નિકાસકારોને સહભાગી દેશની સંવાદદાતા બેંકના નિયુક્ત વિશેષ વોસ્ટ્રો ખાતામાં બાકી રહેલી રકમમાંથી ભારતીય રૂપિયામાં નિકાસની રકમ ચૂકવવામાં આવશે.
*દસ્તાવેજીકરણ : નિકાસ/આયાત આ રીતે કરવામાં આવે છે અને નક્કી કરવામાં આવે છે તે સામાન્ય દસ્તાવેજીકરણ અને રિપોર્ટિંગ આવશ્યકતાઓને આધીન રહેશે. દસ્તાવેજી ધિરાણ (UCPDC) અને INCOTERM માટે કસ્ટમ્સ અને પ્રેક્ટિસના એકંદર માળખા હેઠળ સહયોગી વેપારી દેશોની બેંકો વચ્ચે લેટર્સ ઓફ ક્રેડિટ (LCs) અને અન્ય વ્યવસાય સંબંધિત દસ્તાવેજો પરના નિર્ણયો પરસ્પર લેવામાં આવી શકે છે. સહભાગી દેશોની બેંકો વચ્ચે સુરક્ષિત અને કાર્યક્ષમ રીતે સંદેશાઓનું આદાન-પ્રદાન પરસ્પર સંમત થઈ શકે છે.
*નિકાસ સામે એડવાન્સ : ભારતીય નિકાસકારો વિદેશી આયાતકારો પાસેથી નિકાસ સામે ભારતીય રૂપિયામાં એડવાન્સ પેમેન્ટ મેળવી શકે છે. નિકાસ માટે અગાઉથી ચૂકવણીની આવી કોઈપણ રસીદને મંજૂરી આપતા પહેલા, ભારતીય બેંકોએ ખાતરી કરવી જોઈએ કે આ ખાતાઓમાં ઉપલબ્ધ ભંડોળનો ઉપયોગ પહેલાથી જ એક્ઝિક્યુટેડ નિકાસ ઓર્ડર્સ/પાઈપલાઈનમાં નિકાસની ચૂકવણીમાંથી ઉદ્ભવતા ચુકવણીની જવાબદારીઓ માટે કરવામાં આવે છે. વિદેશી આયાતકારની સૂચનાઓ અનુસાર જ એડવાન્સ જારી કરવામાં આવે તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે, ભારતીય બેંકો પ્રાપ્ત સલાહ સાથે એડવાન્સ જારી કરતા પહેલા, સામાન્ય યોગ્ય ખંતના પગલાં ઉપરાંત, તેમની કોરસપોન્ડન્સ બેંકનું વિશેષ વોસ્ટ્રો એકાઉન્ટ જાળવી શકે છે. બેંક નિકાસકારના દાવાની ચકાસણી કરશે.
*બેંક ગેરંટી : સમયાંતરે સુધારેલ FEMA નોટિફિકેશન નંબર 8 ની જોગવાઈઓ અને ગેરંટી અને સહ-સ્વીકૃતિ પરના મુખ્ય નિર્દેશની જોગવાઈઓને આધીન આ વ્યવસ્થા દ્વારા કરવામાં આવતા વ્યવસાયિક વ્યવહારો માટે બેંક ગેરંટી જારી કરવાની પરવાનગી છે.
*મંજૂરીની પ્રક્રિયા : એક સહભાગી દેશની બેંક ચોક્કસ INR Vostro એકાઉન્ટ ખોલવા માટે ભારતમાં AD બેંકનો સંપર્ક કરી શકે છે. એડી બેંક વ્યવસ્થાની વિગતો સાથે રિઝર્વ બેંક પાસેથી મંજૂરી માંગશે. સ્પેશિયલ વોસ્ટ્રો એકાઉન્ટની જાળવણી કરતી AD બેંક એ સુનિશ્ચિત કરશે કે ઉચ્ચ જોખમ અને બિન-સહકારી અધિકારક્ષેત્રો પર અપડેટેડ FATF જાહેર નિવેદનમાંનો પત્રવ્યવહાર એવા કોઈ પણ દેશ અથવા અધિકારક્ષેત્રનો નથી કે જેના પર FATF એ કાઉન્ટર પગલાં લેવા માટે કહ્યું છે.
ગુજરાતી
English
हिन्दी
मराठी